दौडो जिंदगी के लिए

जळगाव शहरात नियमित रनिंग कल्चर सुरू करणाऱ्या जळगाव रनर्स गृपचा पहिला वर्धापनदिन साजरा झाला. यानिमित्त जागतिक किर्तीचा आर्यनमॅन हा किताब १६ वेळा जिंकणारे कौस्तुभ राडकर आणि त्यांचे सहकारी अमोद भाटे यांना व्याख्यानासाठी बोलावले होते. या दोघांनी रनिंग, सायकलिंग आणि स्वीमिंग याविषयी खुप सोप्या सोप्या टीप्स दिल्या. जळगाव रनर्स गृपचे घोषवाक्यच आहे, दौडो जिंदगी के लिए ... त्याची प्रचिती या दोघा मान्यवरांच्या व्याख्यानातून पुन्हा आली.  

कौस्तुभ राडकर आणि अमोद भाटे यांच्या व्याख्यानासाठी जळगाव रोटरी क्लब वेस्टने सहकार्य केले. जळगाव शहरातील जवळपास २०० लोकांनी या दोघांचा संवाद ऐकला. रनर्स गृपचे १३०-१४० सभासद आहेत. इतर ३०-४० रोटरीचे मेंबर्स होते व काही आमंत्रित पाहुणे होते.

राडकर व भाटे यांनी रनिंग विषयावर उत्तम माहिती दिली. ते म्हणाले, धावणे म्हणजे केवळ दोन पायांवर पळणे असे नाही. हा एक व्यायाम आहे. तो शरिराला पुरेसे पोषण देण्यासाठी आणि उत्सर्जनासाठी मदत करतो. धावण्यामुळे शरिराच्या सर्व अवयव व स्नायुंचा व्यायाम होतो. जर ही क्रिया योग्य प्रकारे झाली तर संपूर्ण दिवसभरातील शारिरीक ऊर्जा टीकून राहते. धावण्याचा सराव म्हणजे, संपूर्ण आठवडाभर पळणे असेही नाही. एक दिवस विश्रांती घेतली पाहिजे. आपण कितीही वेळा धावण्याचा सराव करीत असलो तरी आठवड्यातून एकदा प्रशिक्षीत व्यक्तीचा सल्ला घेतला पाहिजे. तसे केल्याने नकळत होणाऱ्या काही चुका दुरूस्त होतात. एखादी व्यक्ती अर्ध / पूर्ण मॅरेथॉन धावण्यासाठी सराव करणार असेल तर किमान ५० आठवडे प्रशिक्षकाच्या सल्ल्यानुसार सराव केला पाहिजे.

धावण्याचा सराव हा कोणत्याही वयोगटात सुरू करता येतो. वयाच्या ८५ व्या वर्षी फौजा सिंह यांना धावायला सुरवात केली, हे उदाहरण सर्वांच्या समोर आहे. वयाच्या पाचव्या वर्षांपासूनही सराव सुरू करता येतो. कधीकधी अनवाणी धावण्याचा सराव करणेही पायांच्या स्नायूंच्या बळकटीकरणासाठी उपयुक्त असते.

धावण्यामुळे कोणत्याही अवयवाला त्रास होत नाही. काही जण म्हणतात, गुडघ्याला त्रास होतो. पण ते शास्त्रशुद्ध मत नाही. उलट धावल्यामुळे गुडघ्यांचा व्यायाम होवून ते कार्यक्षम होतात. चुकीच्या पद्धतीच्या धावण्यामुळे काही वेळा गुडघे दुखावतात. अशावेळी दोष पद्धतीचा असतो. कोणत्याही पद्धतीच्या पृष्ठभागावर धावल्यामुळे सारखाच व्यायाम होतो. डांबरी, सिमेंटचा रस्ता किंवा मातीच्या रस्त्यांवर धावल्याने जवळपास सारखाच सराव होतो. अगदी वाळूवर धावणे किंवा लॉनवर धावणे सारखेच आहे. धावण्याचा सरावासाठी घराबाहेर योग्य जागा नसेल तर घरातल्या घरात ट्रेडमील वर तुम्ही सराव करु शकतात. एक गोष्ट नक्की लक्षात ठेवा कधीही पूर्णतः उपाशी पोटी धावू नका. पोटात काही तरी असेल तरच धावण्याचा सराव करा. अगदी दोन काडू, बदाम, मनुका, केळी वगैरे खावून मगच धावायला निघा. तसेच अगदी पहिल्यापासून मोठ्या अंतरात धावण्याचा सराव करु नका. टप्प्याटप्प्यांने अंतर वाढवत न्या. मात्र, रोज किमान तासभर व्यायाम करा. रोज नियमित अंतराने धावा. रविवारी अंतर वाढवून धावा. असे टाईमटेबल तयार करुन घ्या. यात एक गोष्ट लक्षात घ्या, जेव्हा धावायची किंवा सरावाची इच्छा नसेल तेव्हा तो करुन नका. आराम करा. अनिच्छेने किंवा बळजोरीने सराव करु नकाच.

अनेकांचे स्वप्न असते मॅरेथॉन धावायचे. हळूहळू त्यात वेळेची सुधारणा करीत ती जिंकण्याचा प्रयत्नही केला जातो. हे चांगले आहे. पण याचा अर्थ असा नाही की, वर्षभरात होणाऱ्या सर्वच मॅरेथॉनमध्ये धावले पाहिजे. काही मॅरेथॉनमध्ये धावा आणि काहींकडे दुर्लक्ष करा. वर्षभरात कमाल ४ मॅरेथॉनमध्ये सहभागी व्हा. परंतू त्यातही पुरेसा वेळ किंवा अंतर ठेवा.

धावणे आणि शरिरातील पाण्याचे प्रमाण याचा जवळचा संबंध आहे. धावल्यांमुळे प्रत्येक स्नायुची उष्णता वाढून शरिरातून घामाच्या रुपात पाण्याचे उत्सर्जन होत असते. अशावेळी शरिरातील पाण्याचे प्रमाण कायम राखणे गरजेचे असते. अन्यथा डिहायड्रेशनचा त्रास संभवतो. धावण्याचा सराव करणाऱ्या व्यक्तिने दिवसभरात किमान ५ लिटर पाणी प्राशन केले पाहिजे. धावणाऱ्याच्या शरिरातील ऊर्जा कायम राहवी म्हणून प्रोटीनयुक्त पदार्थ खाण्यात हवे. तुमच्या प्रति किलोग्रॅम वजनानुसार किमान एक ग्रॅम प्रोटीन खाण्यात असावे. म्हणजे, ६० किलो वजन असेल तर रोज ६० ग्रॅम प्रोटीन खाण्यात हवेत.

प्रत्यक्ष धावत असताना काही गोष्टी सुद्धा पाळाव्या लागतात. शरिरात सोडियम, पोटॅशियम गेले पाहिजेत. त्यासाठी आपण काही पदार्थांचे धावताना पान करु शकतो.

एक गोष्ट पक्की लक्षात ठेवा. ती म्हणजे, धावणाऱ्या मंडळींनी कधीही नियमित मद्यपान करु नये.

रनिंग सोबत सायकलिंग व स्विमींग याचाही सराव गरजेचा आहे. अशा प्रकारच्या तीनही सरावातून आर्यनमॅन किंवा ट्रायथॉन स्पर्धेची तयारी करता येते. हे तीनही व्यायाम प्रकार मानवी आरोग्य निरोगी, सुदृढ आणि निकोप ठेवण्यासाठी मदत करते. आयुष्यातील मानसिक व शारिरीक ताण तणाव यातून कमी होतो.

भारतीय संस्कृतिने अनेक प्रथा परंपरा जपल्या आहे. सण उत्सव आपल्यासाठी नियमित आहेत. त्याप्रमाणेच रोजच धावणे, सायकलिंग व स्विमींग जर व्हायला लागले तर आपल्या देशातून ऑलिम्पिक पदके जिंकणाऱ्यांची संख्या सहज वाढेल. यासाठी आपल्या पाल्यांना वयाच्या पाचव्या वर्षांपासून सरावासाठी प्रवृत्त करा. सक्ती करुन नका. त्याच्या मनात धावण्याची आवड निर्माण करा. त्याच्यासोबत आई वडील म्हणून तुम्ही धावा. सर्वत्र जेव्हा धावणारी कुटुंबे दिसतील तेव्हाच भारतात खेळांचे व साहस करण्याचे वातावरण तयार होईल. तसे झाले तरच दौडो जिंदगी के लिए हा हेतू साध्य होईल. चला तर सहभागी होवून या रनर्स गृपमध्ये. दर रविवारी होणाऱ्या उत्तर महाराष्ट्र विद्यापिठ परिसरातील धावण्याच्या सरावात ...