आत्मशांताचे थदडी पर्व

प्रत्येक जाती-धर्मात देवादिकांच्या शांतीचे आराधना पर्व साजरे केले जाते. कुलदैवताच्या प्रसन्नतेसाठी आणि कौटुंबक सौख्यासाठी पूर्वजांनी काही सण-उत्सवांची रचना केली आहे. नैसगिर्क आपत्ती व कोप हा देवादिकांच्या नाराजी, रागातून होतो अशा भ्रामक समजुती पूर्वी होत्या. त्या आजही आहे. ज्ञान-विज्ञानाच्या कसोटीवर अनेक रुढी-परंपरा कालबाह्य असल्या तरी त्यांचे कौटुंबिक एकत्रिकरणाचे व समाजाची ओळख म्हणून असलेले महत्त्व कमी झालेले नाही. उलटपक्षी अशा रुढी-परंपरांचे पालन सातत्याने केले जात आहे. 

असेच एक देवी आराधानेचे पर्व सिंधी समाजात आहे. त्याne थदडी पर्व म्हणतात. शीतला माताच्या प्रसन्नता व आशीर्वादासाठी हे पर्व संपूर्ण सिंधी समाजात साजरे केले जाते. यावर्षी हे पर्व आज दि. २४ ऑगस्ट २०१६ ला साजरे झाले. या पर्वाविषयी माहिती समजावून घेवू. थदड़ी शब्दाचा सिंधी भाषेतला अर्थ आहे, थंडी किंवा शीतलता. रक्षाबंधन साजरे झाले की त्यापासून आठव्या दिवशी हे पर्व सिंधी समाजात हर्षोल्लासात साजरे होते. 

असा समज आहे की हजारों वर्षांपूर्वी मोहंजोदाडो येथे उत्खनन करताना शीतला देवीची प्रतिमा निघाली. त्याच मातेच्या आराधनेसाठी हे पर्व साजरे होते. थदडी पर्वाविषयी अनेक अख्यायिका आहेत. पूर्वी समुद्री वादळ, दुष्काळ, पूर, पावसाचा कहर, साथीचे आजार अशा नैसर्गिक आपत्ती या दैवी प्रकोप मानल्या जात. तेव्हा देवीदिकांच्या शांतीसाठी काही उत्सव साजरे होत असत. तशीच परंपरा शीतला माताच्या प्रकोपाला शांत करण्यासाठी सिंधी समाजात सुरू झाली असावी, असा समज आहे.

शीतला माता कोपू नये म्हणून तीच्या नावाने उत्सव साजरा करताना थंड जेवण खाणे आणि देवीची पूजा-अर्चा करणे असे या पर्वाचे वैशिष्ट्य आहे. या पर्वासाठी उत्वाच्या एक दिवस अगोदर जेवण तयार करु घेतले जाते. त्यात कूपड, गच, कोकी, सुकवलेल्या भाज्या जसे भेंडी, कारले, बटाटा, रायता, दही-वडे, लोणी आदी तयार केल्या जातात. पीठात तेल टाकून साखरेच्या पाकात कूपड बनवले जातात. जे काही खाद्य पदार्थ बनवायचे ते बनवून चुलीवर किंवा गॅसवर पाणी शिंपडून व पुजा करून त्यांना शांत, थंड केले जाते.उत्सवाच्या संपूर्ण दिवशी चूल किंवा गॅस शिलगावण्यात येत नाही. दोन्ही वेळा आदल्या दिवशी तयार केलेले पदार्थ खाल्ले जातात. 

उत्सवाच्या दिवशी संपूर्ण कुटुंब परिसरातील नदी, तलाव किंवा विहीरीवर जावून शीतला देवीची विधिवत पूजा करतात. तेथे कुटुंबांतील ज्येष्ठांचे आशीर्वाद घेतले जातात. ज्येष्ठांनी लहानांना भेट देण्याची प्रथा आहे. नंतर एकत्र प्रसाद ग्रहण केला जातो. या उत्सवासाठी विवाहित मुली, बहिणी यांना माहेरी आणतात. त्यांच्या सासरी खास पाहुणचार पाठवला जातो. त्याला 'थदडी का ढि‍ण' म्हणतात. घराच्या परिसरात नदी, तलाव नसतील तर आता घरातील नळाजवळ शीतला मातेची पूजा केली जाते. या पुजेत घरातील लहान मुलांना सहभागी करतात. कारण, मातेचा कोप त्यांच्यावर होवू नये अशी अपेक्षा असते. मातेची गाणी म्हणून तीला प्रसन्न केले जाते. यावेळी गाणी म्हणतात. त्यातील एक असे ..

ठार माता ठार पहिंजे बच्चणन खे ठार

माता अगे भी ठारियो तई हाणे भी ठार...

याचा अर्थ असा की, माता आमच्या मुलांना शांतता, स्वास्थ्य लाभू दे. आम्ही तुझा सण-उत्सव नेहमी साजरा करू. थदडी पर्व श्रद्धेच्या व पूर्वजांच्या विविध कल्पनांवर आधारलेले आहे. त्यात अंधश्रद्धा नाही.उलट कुटुंबाच्या एकत्रिकरणाचा सण-उत्सव म्हणून याकडे पाहिले जाते. मुलाबाळांचे भवितव्य सुरक्षित व स्वास्थ्य पूर्ण राहावे म्हणून देवीची आराधना करण्याचे हे पर्व आहे.